NUEVA YORK, 22 sep (FILAC) – Myrna Cunningham, Fondo para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas de América Latina y el Caribe (FILAC) nisqapa ñawpaq kaq vicepresidenten, kunan punchawmi aswanta rimarirqa sipaskuna, wayna sipaskuna mana saludman yaykusqankumanta hinallataq indígena warmikuna, paypa intervencionninpi, 2023 watapi Comisión de Alto Nivel de la Cumbre de Nairobi nisqapa willakuyninta qawachisqanpi, CIPD25 nisqa qatipaymanta. Chay ruwayqa ruwakurqa Naciones Unidaspa Hatun Huñunakuyninpa 78 kaq sesión nisqapi Alto Nivel semana nisqapi.
Cunninghammi resaltarqa achka pachakmanta huknin wiksayuq warmikuna, sipaskuna hinaspa wayna sipaskuna 10 watayuqmanta 14 watayuqkama. “Paykunawan rimaptiykuqa manam mymedic.es imatapas yachankuchu derechos sexuales nisqamanta, imaraykuchus yaqa llapan wasikunapiqa kayqa pakasqam, manam paykunawanqa chay temamanta rimayta atiwaqchu, hinaspapas huk pachamamakunamantam kaymanta yachanku hinaspa mana allintachu”, nispan presentacionpi.
Cunninghampa nisqanman hinaqa, huk importante sasachakuymi, estadística nisqapi mana desagregados datos nisqakuna kasqan. Indígena warmikunapa hatun wañuyninmanta rimaptinkupas, achka kutipiqa manam kanchu cifras específicas nisqakuna chay llakikuykunata allichanapaq políticas específicas nisqakunata ruwanankupaq.
Indígena umalliqmi aswanta rimarirqa, payqa acuerdopi kachkan huk marco de justicia ancha allin kasqanmanta. “Pueblos indígenas nisqakunan sinchita maqanakurqanku, normas internacionales de derechos humanos nisqapi, derechos nisqapipas reqsisqa kanankupaq. Sapakamapa, huñusqakunapa derechunkunapas kaqllam ancha allin, chaynallataqmi huntasqa kanku”, nispan.
“Piensariy huk servicio de salud nisqapi, chaypin wiksayoq warmi cuidasqa kanman, ichaqa manan chay simita rimankuchu, otaq imayna wachakusqankupas mana culturankuwan tupanchu. Serviciokuna organizacion ukupiqa sapakamapa hinaspa huñusqakunapa derechunkunatam qawarinanchik, chaynapi indígena llaqtakunapa chaskisqanman hina”.
América Latinapiqa, Montevideo Consenso nisqawanmi ñawpaqman puririrqanchik, chaymi tukuy imamanta qawariyta hapin. “Manan rimayta atisunmanchu derechos sexuales y reproductivos nisqamanta mana derecho allpayoq kaspaqa, qarqosqa kaspaqa, indígena warmikuna mana haykuyniyoq kaspaqa, territorionchismanta wikch’uwashanchis manataq maypi tiyasqanchispas astakunanchischu, chaytan ruwanchis necesitanku huk enfoque holístico” .
Ancha importanten chaymi chay marco de justicia nisqa, chaymi askha kay causas de opresión y marginación nisqakunata hap’inman, chaykunatan mana colonización qhepallamanchu enfrentanchis, aswanpas chay modelo de desarrollo nisqawanmi, chaymi ruwakun chay suyukunapi, paykunan votawanchis territorionchiskunamanta hinaspapas derechonchiskuna negasqa kanku.
